In retraite bij Christina Feldman – door Kathy Kuijt

’s Morgens mediteren als je na een paar minuten wegzakt en al knikkebollend voorover kukelt is geen pretje. Dan maar na het werk in de middag, bedacht ik. Maar ja, na het werk moeten er boodschappen gedaan worden, schieten mijn gedachten alle kanten op en dus kwam er van dat voornemen niet zoveel terecht. Dus, was het weer tijd voor een retraite…

“Je lijkt wel gek, ga toch naar Toscane. Espresso, zongerijpte tomaten en een eeuwenoude cultuur daar rust je beter van uit,” zeiden mijn vrienden. Maar ik weet uit ervaring dat een retraite mij blijvende inzichten en ontspanning geeft waar een andere vakantie niet aan kan tippen. De luxe van een week geen werk, geen boodschappen, koken, geen zorgen voor mijzelf en mijn dierbaren. Alleen maar zijn met wat er is, dat is pas bijtanken.

In juni trok ik naar de Noorder Poort (boeddhistisch klooster in Drente) voor een retraite bij Christina Feldman, met assistentie van Chris Cullen. Een mild programma met de eerste zitmeditatie om half zeven. Eén keer per dag heb je op de Noorderpoort een corveetaak (afwassen, groente snijden, stofzuigen), altijd na een maaltijd. Heb je geen corvee dan kun je wandelen, een dutje doen of doorgaan met mediteren. Eén keer per dag yoga, om de stijve spieren te rekken en te strekken, en elke dag een dhammatalk (praatje over de dhamma, de leer van de Boeddha) en instructies.

Doel
Iedere retraite is anders. Christina Feldman vertelde over mensen die naar een retraite komen met een doel: “Deze keer kom ik mijn boosheid of angstpatronen doorgronden”. Maar daar is een boeddhistische retraite eigenlijk niet voor bedoeld. Ik zei weleens gekscherend: “Dit keer ga ik voor de verlichting”. Maar ook dat is geen reeël doel volgens Christina.

In één van de dagelijkse dhammatalks gaf zij een vlammend betoog voor het ‘belichamen van de dhamma’. Belichamen in termen van het lichaam (de sensorische sensaties), als basis om in het nu te blijven. Maar ook het belichamen van de dhamma door de wijsheid van het achtvoudige pad met haar ethiek (sila in het Pali) in je dagelijks leven te integreren. Geen moraalridder met hoge idealen, maar simpelweg omdat “wijze, zachtmoedige spraak” prettig is voor jezelf en je omgeving; het maakt je leven wat eenvoudiger.

Een retraite: een pracht van een oefenterrein

Een mooie, rustige omgeving, andere mediterenden waar je je aan kan optrekken, goed eten en niets te doen behalve mediteren. Meditatieleraar Frits Koster vertelde mij eens tijdens een retraite, dat hoewel je de sterke opmerkzaamheid die je opbouwt in een retraite de weken erna niet in die mate kan volhouden, de opmerkzaamheid niet meer naar het niveau van voor de retraite zakt.

Het continue proces van oefenen, niet alleen tijdens de formele zit- en loopmeditatie, maar ook tijdens de dagelijkse handelingen is een goede training om je meditatie een stuk vooruit te helpen.
Het met aandacht in stilte eten was voor mij een opgave. De eerste retraites die ik volgde weigerde ik opmerkzaam te zijn tijdens het eten en waren het voor mij welverdiende pauzes met enkel genieten op de voorgrond. Daar is de laatste jaren verandering in gekomen. Inmiddels kan ik ook in deze situatie opmerkzaam blijven, wat mij verbluffende inzichten heeft gegeven. Het “verlangen naar meer” kwam nergens duidelijker naar voren dan tijdens het eten. De prettige sensatie van het proeven van de eerste hap werd gedachteloos opgevolgd door de gevulde vork die ik voor mijn mond hield voordat de eerste hap was doorgeslikt. Mmm, stof tot nadenken.

Welke leraar past bij jou
De ene leraar is de andere niet. Iedere leraar legt eigen accenten. Welke leraar het beste bij je vindt passen hangt af van je persoonlijke voorkeur. Vipassana-meditatie is ervaringsleren. Voor de verschillende leraren geldt dat ook. Hoewel zij uit dezelfde traditie kunnen komen, zal de ene leraar vanuit zijn/haar ervaring andere accenten leggen dan een andere leraar.
Ach, het is eigenlijk net zoals op de middelbare school, voor alle vakken heb je andere leraren. Er is niets mis met te onderzoeken welke leraar het beste bij je past; dat kan een leuk proces zijn waar je wijzer van wordt. Vraag eens naar de ervaring van anderen of luister eens naar een van de dhammatalks die op internet te vinden zijn; er is ongetwijfeld één leraar of lerares die de juiste snaar weet te raken.

Dhammatalks en instructie
De instructies en dhammatalks zijn een bron van inspiratie.Tijdens deze retraite met Christina Feldman was de instructie de eerste paar dagen gericht op “gathering the mind”. Geen absolute concentratie dus, maar het focussen van de aandacht. Hierdoor ontstaat er rust en kalmte waardoor je vaak dieper en duidelijker patronen kan herkennen.
Ik krijg er nooit genoeg van om te luisteren naar de vaak bekende meditatieinstructies. Ik hoor nog steeds nieuwe adviezen en andere accenten die gelegd worden. Juist basale instructies zoals mild voor jezelf blijven als je voor de honderdste keer wordt meegevoerd door ‘gedachtetreinen’ zijn waardevol zodat je de moed niet opgeeft.
Dhammatalks kunnen juist weer je ogen openen over de reden waarom je blijft mediteren.  Daarnaast zijn de dhammatalks vaak momenten die door de humoristische anekdotes van de leraar leiden tot een bevrijdende lach.

Interviews
Bij veel retraites heb je persoonlijke interviews met de leraar; deze geven je de kans om advies op maat te krijgen. Bij Christina Feldman gaat dat in de vorm van groepsinterviews. De een heeft liever persoonlijke interviews, maar ook een groepsinterview heeft voordelen. In een groepje van zes heb ik zowel met Chris Cullen als Christina Feldman een interview gekregen. Je leert niet alleen van de antwoorden op je eigen vragen maar ook van de worstelingen van anderen, die in veel gevallen ook jezelf betreffen. Geen vraag is te gek, zolang je deze maar durft te stellen.
Vragen over de dhammatalk, maar vaker over het eigen meditatieproces. Twijfel over of zij het goed deed, die een deelneemster voorlegde, nadat zich anderhalve dag geen bijzonderheden voordeden. Een ervaren leraar die langer en vaker gemediteerd heeft kan door vragen en soms door suggesties (bij deze deelneemster om te kijken of er sprake was van een neutraal gevoel en dit gevoel te erkennen) je een eind verder op weg helpen.

Afsluiting
Na een week in stilte mediteren organiseert de Noorder Poort op de laatste ochtend in plaats van het gebruikelijke ontbijt van pap een klein feestje. Broodjes, eieren en hoera… koffie.
Om na een week stilte weer te wennen aan het vocale sociale contact, wordt de stilte tijdens het ontbijt verbroken. De man waar ik al een week naast zit en mij af en toe de thee toeschoof, is ontroerd. Ik leg een hand op zijn schouder en vraag: “Gaat het?”
Zijn eerste retraite, had hij mij aan het begin verteld. Hij is overdonderd door het geroezemoes en de onderlinge contacten van de mensen. Onvergetelijk, bijzonder, absoluut de moeite waard om te herhalen vertelt hij. Ik ben het daar roerend mee eens.

Een retraite is nergens mee te vergelijken; een vakantie naar de meest paradijselijke oorden haalt het niet bij deze reis in jezelf. Meer ontspannen dan ik in de maanden voor mijn retraite was, ga ik weer naar huis. Als je de kans hebt om een retraite te volgen: doen!